مقاله معماری پُلها در شهرهای مختلف

مقاله معماری پُلها در شهرهای مختلف در 158 صفحه ورد قابل ویرایش آماده ارائه با فرمت doc

مقاله معماری پُلها در شهرهای مختلف 

در 158 صفحه ورد قابل ویرایش آماده ارائه با فرمت doc

مقدمهمقدمه

در ارتباط با شهرهائی که با رودخانه همراه بوده اند و نقش رودخانه عامل مهمی در حیات آنها داشته است پل مطرح می شود.اصفهان شهری در کنار رودخانه ی زاینده رود به همراه موقعیت خاص خویش در منطقه پر عبور از قدیم تا کنون در ارتباط با رودخانه نقش مهمی را در جهت سازه های مختلط با پل داشته است.

یهودیه و جی دو شهر در منطقه اصفهان امروزی به وسیله پل شهرستان به بخش جنوبی رودخانه زاینده رود مرتبط می شوند.

پل شهرستان دارای چندین اهمیت در منطقه به حساب می آید در درجه اول تنها راه ارتباطی با بخش جنوبی رودخانه و در درجه بعدی به عنوان مرکز کنترل در جهت ورود و خروج اجناس باجگیری شناسائی افرادی که به منطقه وارد و خارج می شود.

گفته میشود که پلی نیز در قبل از صفویه در منطقه اصفهان ساخته می شود و این پل در جای فعلی پل خواجو قرار داشته است و با طرح اندازی جدید توسط شاه عباس برای شهر اصفهان در جهت تقویت شبکه ارتباطی خویش که بر مبنای چهار باغ قرار داشته این پل مسدود می گردد که بعدها پل خواجو طراحی می شود.

البته بایستی توجه داشت که هنوز پل خواجو در این زمان طرح نبود و پل عباس آباد پلی که در این قسمت قرار داشته مورد توجه بوده است.

بستن پل خواجو به عنوان راه ارتباطی در جهت برگردان شبکه اقتصادی از جهت شرق به غرب بوده است وبعدا” که قدرت حکومتی صفوی در اصفهان پای محکم می کند شاه عباس با ساختن پل خواجو در این مکان شبکه سازی کالبدی اصفهان را کامل می سازد.

عاملی دیگری نیز در ساختن پلها در این شهر مورد توجه بوده و آن بنای این پلها به صورتی متفاوت از دیگر پلها در کشور. این عمل به صورت خاصی جامع عمل به خود پوشانیده است.

الف ـ نمای پلها شباهت به کاروانسرا در دوران صفویه دارد و مخصوصا” با توجه به قسمت شاه نشین پل و بر جهان ابتدا و انتهای این شباهت بیشتر می گردد.البته این شباهت را شاید بایستی در جهت ارتباطات بین شهری مطرح میگردد و پل همین موقعیت را در دو قسمت رودخانه ایفا می کند.

ب ـ حجم پلها شبیه به حجم پلهای اروپایی قرون رنسانس است(فلورانس ـ ونیز) که در ارتباط با مردم ساخته میشوند ـ فرم غرفه هائی به عنوان فروش تفریح چایخانه ها و غیره که پلهای دوران صفویه نیز شاید در این جهت تقلید شده باشند ولی به علت موقعیت سوق الجیشی که پیدا میکند شاه عباس را از این تفکر منصرف میسازد.

این دو عامل (الف و ب ) با منظر شهری ارتباط خاص بر قرار می سازند مجموعه بیشه ها ـ رودخانه و بالاخره عمارتی میان آب حتی در این مسئله کاربدان جای می رسد و مسئله ارتباطی پل در مرحله دوم قرار می گیرد. دو پل الله وردیخان و خواجو از نظر فنی ساختمان نیز در حدی مطرح می شوند که صرف نظر از عامل عبوری به عنوان پل مطرح کننده مسئله تقسیم آب تفریح و بالاخره داد و ستد مردم قرار می گیرند.بخش تقسیم آب پل خواجو شاید با جرا‍‏‎‏‏ٌت بتوان به عنوان یک شاهکار فنی ساختمانی مطرح ساخت که امروزه با پیچیدگی فراوانی در کیلومتری به چند دورتر صورت می گیرد. عامل تقسیم آب به همراه مادیها( جویهای تقسیم به اراضی آب ) در سطح منطقه جز طرحهای مهندسی و طرح انداز صفوی شیخ بهائی دانست در جمع سازه های کالبدی شهر اصفهان به خوبی قدرت حکومتی مشاهده می گردد که این قدرت با سیاست خاص برنامه ریزی شهری و با شناخت بر عوامل اقتصادی مردم که همه چیز را تابع خویش می کند چگونه قدمت و استحکام خویش را در جامعه ای پایدار ساخته و حتی بعد از انقراض قدرت حکومتی به عنوان استثنا ٌ در تاریخ این شهر با تمام آن خصوصیات با جزئی تغییرات قدرتهای حکومتی دیگر باقی و بر جا می ماند.

مراحل اهمیت رودخانه به همراه پلهایش به صورت زیر می توان عنوان کرد:

الف ـ یهودیه قلعه تبرک جی به همراه پل شهرستان پل مارنان.

ب ـ مسجد جامع میدان کهنه، قلعه تبرک پل شهرستان،پل مارنان.

ج ـ مسجد جامع میدان نقش جهان، چهار باغ، پل الله وردیخان.

د ـ مسجد جامع میدان نقش جهان،چهارباغ. پل الله وردیخان،پل مارنان، پل خواجو.

چهار باغ برای شاه عباس در طرح جدید شهری که عنوان می کرد اهمیت زیادی داشت و در این جهت بود که می خواست اولاٌ قدمت و کشش شاهرگ اقتصادی بازار را از طرف شرق به غرب برگردانیده شود. دوما” با تضعیف این عامل اقتصادی عامل بعدی یعنی پل شهرستان ضعیف می شد و در نتیجه دیگر آن کنترل هائی که گذشت مفهومی برای آن پل پیدا نمی کرد و پل الله وردیخان در انتهای چهار باغ اهمیت می یافت. در جهت تقویت پل الله وردیخان شاه عباس حتی به ایجاد منطقه ای ارمنی نشین در زیر رودخانة زاینده رود در بخش جنوبی غربی می کند و عبور و مرور ارامنه از پل الله وردیخان باعثی بر رونق این پل و شبکه چهارباغ می گردد.اساس شبکه بندی سازه اصفهان صفوی بر روی بازار از مسجد جامع میدان نقش جهان خیابان چهارباغ و رودخانه زاینده رود قرار دارد.پل خواجو اهمیت خاصی در این زمان داشته و با ساختن قصری خصوصی در ابتدای آن (قصر میرزا علیخان ) در واقع عبور و مرور از روی این پل بسته می شود.

طرح جامع شهر صفوی اصفهان با در نظر گرفتن عامل آب بعنوان عصاره حیات جامع مطرح شده و با توجه به این تمام فرمهای شهری انجام میگیرند .

طراحی براثر مادیها طراحی که منشع از سرچشمه اصلی بوم یعنی زاینده رود میگردد . طراحی بر اساس خیابانهای جدید مانند چهارباغ و چهارباغ صدر که مجددا” براساس عامل اقتصادی که بعد ازعامل کشاورزی مرحله قبل بعنوان تجارت زندگی روزمره به همراه بازا رو عبور از پلهائی که از رودخانه ی زاینده رود می گذرند و بالاخره خود رود خانه ای زاینده رود با انجام تقسیمات حیاتی آب در کننده هائی چون پل خواجو و تفریگاههای چون پل الله وردیخان مطرح میشود .

موقعیت امروزی سازه کالبدی شهر اصفهان چیست ؟ چندین پل مجموعهای مختلف و اهمیتها ... پلهای امروز بر روی زاینده رود که نقشی در حیات اصفهان بازی میکنند عبارتند از:

الف ـ پل خواجو

ب ـ پل الله وردیخان

ج ـ پل آذر

د ـ پل فلزی

ه ـ پل وحید

و ـ پل بزرگمهر

پلهای آذر ، فلزی ، وحید با توجه به ابعادشان بایستی جوابگوئی مهمی در حیات اصفهان داشته باشند بخصوص با ممنوعیت کامیون و اتوبوس از پلهای خواجو و الله وردیخان اما می بینیم که چه بی حساب این سه پل اخیر برروی زاینده رود زده شده اند و شاید فقط در مرحله ای پل وحید بتواند جوابگوی صحیح نیاز به شهر بشود .

پل الله رودیخان درست در محور مقابل چهارباغ مرکز حیاتی شهر صفوی اصفهان مطرح میشود و از طرف دیگر پل خواجو نیز در همین موقعیت را با چهار باغ صدر بازی می کند در صورتیکه پل آذر مطلقا” درچنین وضعی قرار ندارد و پل فلزی تقریبا به علت کور بودن یکطرفه بودن خیابان منتظری در مقابل خیابان حکیم نظامی عملکرد صحیح خود را ندارد و تنها شاید منهای پل وحید با تکمیل شبکه اتوبان کمربندی اصفهان در جهت ارتباط با خیابانهای خیام و وحید و شریان ارتباطی بین شمال و جنوب کشور از طریق جاده تهران و جاده شیراز و ذوب آهن و شهر کرد مفهومی واقع به خود گیرد .

درجمع مطالب گذشته دقیق به مهم بودن پلهای الله وردیخان و خواجو از نظر مردم و ارتباطات شهری پی می بریم و این بدان معنی است که امروز نیزبا اینکه سه پل جدید بر روی رودخانه شهر موجود هستند ولی این دو پل نه ازرونق افتاده اند و نه خود را باخته دارند .

فهرست مطالب

مقدمه 7
تاریخچه پل خواجو 12
تغییر کارکرد پل خواجو 14
تغییرات پل خواجو 16
تزئینات پل خواجو 18
تاریخچه سی و سه چشمه ( الله وردیخان ) 19
تغییر کارکرد سی و سه پل 22
تزئینات سی و سه سه پل 26
تعمیرات سی و سه پل ( الله وردیخان ) 26
پلهای اولیه 28
پل سازی تا عهد هخامنشی 29
پل سازی در عهد آشوریها 30
پل سازی در زمان اورارتوها 33
پل سازی در عهد مادها 34
پل سازی در عهد هخامنشیان 35
پل سازی در عهد اشکانیان 46
پل سازی در عهد ساسانیان 47
پل کوار 50
پل تنگاب 50
پل مورد 50
پل پیرین 50
پل خیر آباد 50
پل های دختر 54
پل سازی در دوران اسلامی 55
الف : تقویت و مرمت طاقها 58
ب.: احداث طاق بر روی پایه های قدیمی 58
پل سازی در قرن چهارم 59
پل سازی در عصر غزنویان 62
پل سازی در دوره سلجوقیان 64
پل سازی در دوره ایلخانیان 67
پل سازی در دوره تیموریان 68
پل سازی در عصر صفوی 69
سی و سه پل 70
پل خاجوا 71
پل جویی 72
1-راه شمالی 74
الف : جاده کاشان به خوار ( گرمسار فعلی ) 74
ب: راه کاشان به قم 76
ج: راه اصفهان به قزوین 77
2-راه جنوب غربی 77
3-راه جنوب ( اصفهان به شیراز و بندر عباس ) 77
4-راه شرقی ، اصفهان به نایین 78
5-راههای غربی اصفهان بغداد 78
6-راه قزوین به همدان و بغداد 79
راه شمالی 79
راه مازندران – گیلان 81
پل سازی در دوره افشاریه 82
پل سازی در دوره زندیه 83
پل سازی در دوره قاجاریه 83
معماری پلها 86
پی سازی یا شالوده ریزی 86
پایه ها 92
طاق دهانه ها 95
فرم طاقها در دهانه پلها 97
1-طاق هلوچین یابیز 97
الف ـ هلوچین تند 98
ب ـ هلوچین کند 98
ج ـ هلوچین کفته 98
2-طاقهای تیزه دار 98
الف ـ طاق پنج او هفت 98
ب ـ طاق پنج او هفت تند 99
ج ـ طاق پنج هفت او کند 99
د ـ پنج هفت او کفته 99
3-طاق چمانه 99
4-طاق چهار بخش 99
سایر طاقها 100
روش اجرای طاقها 100
1-اجرای ضربی 100
2-اجرای رومی 101
اجرای طاق چهار بخش 101
استفاده از مهار چوبی در طاقها 101
کانه یا کنو 102
الف ـ کنوهای پنهان 103
کنوهای آشکار 104
ب ـ میل راهنما 105
ج : پشتبند 106
جان پناه 107
کتیبه ها 107
تزئینات 111
تاسیسات مربوط به پل 113
دیواره سازی 114
مصالح ساختمانی پلها 114
1-سنگ 114
1- آجر 115
2-آهک 116
3- ملاط قیر چارو 117
4- ملاطهای گچی 117
5- ساروج 117
6-آهن و سرب 118
آسیب پذیری پلها 119
الف ) انهدام پلها جهت استفاده از مصالح ساختمانی 123
ب) عبور و مرور وسایط نقلیه سنگین 123
احداث اتاق 124
پل آصف الدوله _ کرج 124
پل شاه عباسی محمد آباد _ قزوین 125
پل دلاک – قم 125
پل هشت چشمه_ سرخ ده ساوه 126
پل دودهک _دلیجان 127
پل لوشان – لوشان 127
پل لاله دشت – کوچصفهان 129
پل خشتی _ لنگرود 129
پل فرح أباد_ ساری 130
پل آجی چای _ تبریز 130
پل سنگی – تبریز 131
پل ابراهیم آباد – اردبیل 132
پل ورسک – فیروز کوه 132
فهرست منابع و ماخذ 134